Mew là một trong những Pokemon Huyền Ảo [Mythical Pokemon] đặc biệt nhất. Không chỉ vì độ hiếm hay vai trò trong truyền thuyết, mà bởi cách Mew mở ra một cánh cửa hiếm thấy: đưa các khái niệm như di truyền học, tiến hóa và phôi học – những lĩnh vực sinh học tưởng chừng xa lạ với một thương hiệu dành cho thiếu nhi.
Ban đầu, Mew được giấu kín như một “Pokemon ẩn” trong Pokemon Red/ Green, chỉ có thể truy cập qua các sự kiện đặc biệt hoặc lỗi trò chơi. Điều này khiến cộng đồng game thủ vô cùng tò mò, biến Mew trở thành một trong những “truyền thuyết đô thị” đầu tiên trong thế giới Pokemon.
Trong cốt truyện, Mew là bản thể được con người sử dụng để nhân bản tạo ra Mewtwo – một sinh vật lớn hơn, mạnh mẽ hơn và khó kiểm soát hơn. Câu chuyện gợi đến tranh cãi về công nghệ nhân bản, đặc biệt nhạy cảm vào cuối thế kỷ 20, thời điểm Pokemon ra đời ngay sau sự kiện nhân bản cừu Dolly (1996) không bao lâu.
Trong Pokemon Silver, Pokedex mô tả rằng:
“DNA của nó được cho là chứa mã gen của mọi Pokemon.”
Điều này được dùng để giải thích vì sao Mew có thể học gần như mọi chiêu thức thông qua TM/ HM. Tuy nhiên, mãi đến Pokemon Crystal, Mew mới chính thức được ngụ ý là:
“Tổ tiên của tất cả Pokemon.”
Sự thay đổi này khiến nhiều người đặt câu hỏi: “Liệu Mew có thực sự là tổ tiên của mọi loài Pokemon?“
Cần làm rõ rằng ngay từ đầu, loạt game Pokemon không được xây dựng trên một hệ thần thoại hoàn chỉnh. Tương tự như The Legend of Zelda, các tựa game Pokemon thường bổ sung cốt truyện và truyền thuyết theo từng thế hệ, thậm chí có lúc mâu thuẫn hoặc thay đổi những gì đã có. Điều này đồng nghĩa với việc: vai trò của Mew hoàn toàn có thể thay đổi tùy theo định hướng sáng tạo mới của Game Freak.
Ở thời điểm ban đầu, việc gọi Mew là “chứa mã gen của mọi Pokemon” hoặc thậm chí là “tổ tiên của mọi Pokemon” là điều có thể tạm chấp nhận, vì khi đó chưa có một hệ thống vũ trụ rõ ràng. Tuy nhiên, đến Thế hệ IV, cốt truyện đã xác lập một hệ thần thoại cụ thể, trong đó Arceus là thực thể đầu tiên, nở ra từ quả trứng giữa hư vô, rồi tạo nên Dialga (Thời Gian), Palkia (Không Gian), Giratina (Phản Vật Chất)… Những thực thể này đều mang nguồn gốc vượt xa Mew.
Vì vậy, cách diễn đạt chính xác hơn là:
“Mew là tổ tiên tiến hóa của các loài Pokemon thông thường, không bao gồm các Pokemon Huyền Thoại [Legendary Pokemon] hay Huyền Ảo.”
Điều này lý giải vì sao Mew không thể học hợp pháp các chiêu thức đặc biệt vốn chỉ được thiết kế dành riêng cho những cá thể như Dialga, Palkia, Giratina,… dù Mew vẫn có thể bắt chước tạm thời sau khi dùng Biến Hình [Transform].
Mặt khác, sự chuyển biến từ việc mô tả Mew là “chứa mã gen của mọi loài” sang “tổ tiên của mọi loài” không phải là mâu thuẫn, mà là một bước tiến hợp lý trong cách định hình vai trò của Mew.
Trong sinh học, hai khái niệm này hoàn toàn khác nhau:
- Tổ tiên chung (Common Ancestor) là một sinh vật sống trước, có bộ gen ban đầu, được truyền lại và biến đổi dần qua các thế hệ thông qua đột biến và chọn lọc tự nhiên.
- Ngược lại, nói rằng một sinh vật chứa toàn bộ mã gen của mọi loài hậu duệ là một quan điểm sai lầm, gần với khái niệm “Tiến hóa định hướng” (Orthogenesis), vốn bị giới sinh học hiện đại bác bỏ.
Tiến hóa không có mục tiêu định sẵn. Nó là quá trình tích lũy dần dần các thay đổi ngẫu nhiên (đột biến), và chỉ những thay đổi có lợi mới được duy trì qua chọn lọc tự nhiên. Vì vậy, tổ tiên không chứa sẵn mọi đặc điểm của hậu duệ, nó chỉ cung cấp nền tảng di truyền để sự đa dạng có thể phát sinh.
Vào thế kỷ 19, nhà sinh học Ernst Haeckel từng đề xuất thuyết: “Recapitulation Theory”, nội dung đại loại là sự phát triển cá thể (phôi thai) tái hiện lại tiến trình tiến hóa của loài.
Ông minh họa lý thuyết của mình bằng những bức tranh so sánh phôi thai của cá, chim và người, cho thấy chúng có nhiều đặc điểm giống nhau trong giai đoạn đầu, chẳng hạn như phôi người từng có đuôi và khe mang, giống với tổ tiên loài động vật có xương sống. Dù sau này người ta phát hiện các hình ảnh đó đã bị phóng đại và không chính xác, ý tưởng của Haeckel vẫn có ảnh hưởng lớn, đặc biệt là việc dùng hình ảnh phôi thai như biểu tượng cho nguồn gốc của sự sống.
Điều thú vị là: Mew lại đảo ngược logic của Haeckel. Không phải phôi thai gợi nhắc đến tổ tiên, mà tổ tiên lại mang hình dạng của một phôi thai.
Mew có thân hình nhỏ nhắn, hồng nhạt, da mịn màng, đầu to – những đặc điểm điển hình của phôi thai ở giai đoạn sớm. Trong anime, nó thường xuất hiện trong trạng thái lơ lửng hoặc được bao quanh bởi một lớp năng lượng giống bong bóng và khả năng thở dưới nước, dễ liên tưởng đến hình ảnh bào thai nằm trong túi ối. Đuôi dài của Mew trông như một phiên bản trừu tượng của dây rốn, còn lớp lông tơ mỏng bao quanh cơ thể gợi nhắc đến lớp nhung mao ở nhau thai. Những chi tiết ấy kết hợp lại tạo nên một hình ảnh rất gần gũi với sự sống sơ khai, khiến Mew trở thành biểu tượng sinh học lý tưởng cho “khởi nguồn” của tiến hóa trong thế giới Pokemon.
Trong sinh học hiện đại, hình ảnh gần gũi nhất để so sánh với Mew chính là “Tế bào gốc toàn năng” (Totipotent Stem Cell) – loại tế bào xuất hiện trong giai đoạn đầu của phôi thai, có khả năng biệt hóa thành mọi loại tế bào trong cơ thể, bao gồm tế bào thần kinh, cơ, máu, biểu bì,…
Mặc dù tế bào gốc không sở hữu bộ DNA “đặc biệt” hơn các tế bào khác, nhưng điểm nổi bật nằm ở khả năng biểu hiện gen linh hoạt: chúng có thể kích hoạt hoặc tắt các nhóm gen khác nhau tùy theo tín hiệu từ môi trường và vị trí trong phôi.
Tương tự, Mew không cần mang mọi mã gen của mọi Pokemon, nhưng lại có thể:
- Mew có thể học gần như mọi chiêu thức thông qua TM/ HM – điều mà hầu hết Pokemon đều bị giới hạn.
- Ngoài ra, chiêu thức Biến Hình cho phép Mew sao chép hoàn toàn hình dạng, chỉ số và đặc tính của bất kỳ Pokemon nào mà nó biết – giống như cách một tế bào gốc có thể “hóa thân” thành bất kỳ loại tế bào nào khi cần thiết.
Dĩ nhiên, không thể áp đặt một cách cứng nhắc các tiêu chuẩn sinh học lên Mew. Vốn chỉ được thêm vào vào phút chót như một ý tưởng ngẫu hứng trong quá trình phát triển game, chứ không được tạo ra để đại diện cho một thực thể sinh học chính xác, mà là hình ảnh mang tính tượng trưng – nơi các khái niệm như tiến hóa, di truyền và khả năng biến đổi được mã hóa dưới dạng một sinh vật hư cấu.