Trong thế giới Pokemon, tiến hóa luôn là quá trình được tôn vinh: Mạnh mẽ hơn, to lớn hơn, khôn ngoan hơn. Nhưng ngược lại, liệu Pokemon có thể thoái hóa trở lại hình dạng cũ để rồi nhỏ hơn, yếu hơn không?
Câu trả lời là có!
- Theo Pokedex, nếu Shellder trên đuôi của Slowbro rơi ra, nó có thể trở lại hình dạng Slowpoke ban đầu. Tuy nhiên, chi tiết này chưa từng được thể hiện rõ ràng trong anime hay manga.
- Riêng Slowking thì thoái hóa về mặt khác. Khi Shellder cắn vào đầu Slowpoke trong lúc đội Ấn Hoàng Gia [King’s Rock], giúp nó tiến hóa thành Slowking – một Pokemon thông thái. Nhưng nếu Shellder tách ra, Slowking sẽ quên sạch những kiến thức đã có sau khi tiến hóa, trở nên ngây ngô như xưa chứ không bị biến thành Slowpoke như trường hợp của Slowbro. Trong anime còn tiết lộ: nếu Shellder “úp crown” nhầm người, người đó sẽ làm trò “khùng điên” mà bản thân không hề hay biết. Tuy nhiên, trong game thì cả 2 dạng tiến hóa của Slowpoke lại không đòi hỏi sự xuất hiện của Shellder như anime, khác với việc Mantyke cần phải có Remoraid mới tiến hóa thành Mantine.
Ngoài ra còn một số trường hợp “thoái hóa” đặc biệt như:
- Pokedex nói rằng, nếu sống trong môi trường tốt sẽ giúp cho Exeggutor mọc thêm nhiều đầu (khoảng 4-5). Sau đó, một số cái đầu sẽ rụng xuống (đôi lúc bị vỡ) tạo thành những con Exeggcute đơn lẻ. Cuối cùng, những Exeggcute này lại tụ họp thành nhóm 6, tái tạo lại dạng ban đầu của loài trong khi Exeggutor thì vẫn sống bình thường. Trường hợp này không hoàn toàn là thoái hóa, mà đúng hơn là một chu trình sinh học khép kín của thực vật, giống như quả chín rụng xuống, nảy mầm thành cây non. Một cơ chế rất hợp logic với hệ Cỏ của loài này.
- Quỹ Aether [Aether Foundation] từng thực hiện Dự Án Diệt Quái Thú [Beast Killer Project], nhằm tạo ra một Pokemon nhân tạo đủ sức chống lại Quái Thú Ultra [Ultra Beasts] đến từ Lỗ Sâu Ultra [Ultra Wormhole]. Kết quả là sự ra đời của Pokemon mang tên Type: Full (sau này được Gladion đặt là Silvally) có khả năng biến đổi hệ tùy ý nhờ đặc tính Hệ thống AR [RKS System], mô phỏng theo đặc tính Đa Hệ [Multitype] của Arceus. Tuy nhiên, Type: Full quá mạnh, có nguy cơ vượt khỏi tầm kiểm soát. Để ngăn chặn điều đó, nó bị gắn một chiếc mũ phong ấn, khóa hoàn toàn đặc tính của nó. Từ đó, nó bị đổi tên thành Type: Null – tức không còn “đủ hệ” như trước. Trong game, Silvally được xem là tiến hóa của Type: Null nhưng thực tế Type: Null chỉ là hình thái bị phong ấn của Silvally.
- Theo Pokemon Go, có một thời điểm Melmetal đi đến cuối đời và rỉ sét trước khi bị tách ra thành nhiều Meltan. Để bảo vệ cho nó được an toàn, người cổ đại đã đặt chúng trong một cái hộp gọi là Hộp Huyền Bí [Mystery Box], với hy vọng gom đủ số Meltan để nó có thể hồi phục lại hình dạng Melmetal. Thật vậy, anime cũng đã xác nhận Meltan sống thành bầy đàn, đến một thời điểm, một cá thể mạnh nhất sẽ hấp thụ các cá thể còn lại để tạo thành một Melmetal mới. Từ đó tạo thành một vòng luân hồi sinh-tử thú vị trong thế giới Pokemon.
- Trong anime, cuộc chiến giữa Dialga và Palkia đã làm thời gian và không gian bị đảo lộn, khiến nhiều Pokemon trong vùng bị ảnh hưởng thoái hóa theo dòng thời gian, từ dạng tiến hóa trở về dạng cơ bản, rồi thành Trứng [Egg]. Sau khi Arceus can thiệp và hai thần thoại đình chiến, tất cả Pokemon đều được khôi phục lại trạng thái ban đầu. Trường hợp này không phải là thoái hóa sinh học, mà là một hiện tượng ngược dòng thời gian, chỉ bị tạm “trẻ hóa” như quay về quá khứ.
- Trong manga Pokemon Đặc Biệt [Pokemon Adventures], Eevee của Red từng là đối tượng thí nghiệm của Băng Hỏa Tiễn [Team Rocket]. Họ đã gắn vào cơ thể nó một thiết bị đặc biệt, cho phép Eevee tự do tiến hóa và thoái hóa giữa ba dạng Vaporeon, Jolteon và Flareon tùy theo tình huống chiến đấu. Tuy nhiên, sau khi tiến hóa thành Espeon, thiết bị bị tháo bỏ (hoặc không áp dụng cho hình thức tiến hóa mới), nên Eevee không thể trở lại hình dạng ban đầu nữa. Đây là trường hợp thoái hóa nhân tạo do can thiệp công nghệ, và có phần hợp lý vì Eevee vốn sở hữu bộ gen bất ổn.
Với những Pokemon Huyền Thoại [Legendary Pokemon] như Kyogre, Groudon, Dialga, Palkia, Giratina, Hoopa hay Necrozma, ta thấy chúng có hình dạng ban đầu khác với hiện tại, có phải chúng đã bị thoái hóa? Không hẳn, vì dạng ban đầu không phải giai đoạn tiến hóa đầu, mà dạng sau này chỉ là hình thái sau khi bị suy yếu, mất năng lượng hoặc phong ấn, giống trường hợp của Silvally, cụ thể như:
- Kyogre và Groudon từng sở hữu năng lượng nguyên thủy của tự nhiên, nhưng đã mất đi, và được phong ấn lại bởi con người trong Bảo Ngọc Xanh Chàm [Blue Orb] và Bảo Ngọc Đỏ Thẫm [Red Orb]. Quá trình chuyển đổi về dạng Nguyên Thủy [Primal] của chúng gọi là Hồi Quy Nguyên Thủy [Primal Reversion].
- Dialga, Palkia và Giratina chỉ trở về hình thái Nguyên Bản [Origin Forme] khi ở trong môi trường thời-không thuần khiết hoặc Thế Giới Hỗn Mang [Distortion World] – nơi sức mạnh của chúng được giải phóng tối đa. Khi ở thế giới thực, chúng buộc phải tồn tại dưới hình thái Biến Đổi [Altered Forme] do ảnh hưởng của trọng lực và không gian ổn định. Các vật phẩm như Đại Ngọc Kim Cương [Adamant Crystal], Đại Ngọc Trân Châu [Lustrous Globe] và Đại Ngọc Bạch Kim [Griseous Core] có khả năng mô phỏng môi trường nguyên bản của chúng, cho phép chúng giữ được hình thái Nguyên Bản ngay cả khi không còn ở trong chiều không gian gốc.
- Hoopa bị phong ấn sức mạnh bởi Chai Giam Hãm [Prison Bottle] – một loại vật phẩm đặc biệt làm từ năng lượng của Arceus, để giam lại bản thể hỗn loạn và phá phách của Hoopa. Khi giải phóng, nó sẽ giúp Hoopa chuyển từ dạng Hoopa Bị Kiềm Hãm [Hoopa Confined] sang Hoopa Được Giải Phóng [Hoopa Unbound].
- Necrozma bị mất ánh sáng do một biến cố trong quá khứ, khiến nó trở nên méo mó, đau đớn và luôn trong hành trình tìm lại bản thể đã mất. Khi khôi phục được ánh sáng, nó sẽ trở lại hình dạng tối thượng: Necrozma Ultra [Ultra Necrozma].